Aholi punktining bosh rejasi loyihaviy echimlarni belgilaydi:

• aholi punkti hududini ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning o‘ziga xos xususiyatlari, tabiiy-iqlim sharoitlari va aholi soni prognozini hisobga olgan holda rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlari;
• hududlarni rayonlashtirish va ularni rivojlantirish ketma-ketligi;
• aholi punkti hududini tabiiy va texnogen xususiyatli favqulodda vaziyatlar ta’siridan himoya qilish, muhandislik, transport va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish chora-tadbirlari;
• aholi punktining qurilgan va qurilmagan hududining nisbati;
• aholi punktini rivojlantirish uchun qo‘riqxona hududi;
• aholi punkti chegaralari;
• aholi punkti hududini rivojlantirish bo‘yicha boshqa dizayn echimlari.

Shaharning bosh rejasi va shahar atrofi zonasini rejalashtirish loyihasi qo‘shni hududlarning ijro etuvchi hokimiyat organlari o‘rtasidagi kelishuv asosida yagona hujjat sifatida ishlab chiqilishi mumkin.
O‘rta va kichik aholi punktlari, shuningdek, qishloqlar va ovullarning bosh rejalarini ishlab chiqish yagona hujjat sifatida batafsil rejalashtirish loyihalarini ishlab chiqish bilan birlashtirilishi mumkin.
Hududida madaniy meros obyektlari joylashgan aholi punktining bosh rejasini ishlab chiqishda aholi punktining tarixiy-arxitektura rejasi va madaniy meros obyektlarini muhofaza qilish zonasi hisobga olinadi.
Aholi punktining bosh rejasi yigirma yildan yigirma besh yilgacha bo‘lgan taxminiy muddatga ishlab chiqiladi. Aholi punktining bosh rejasi to‘liq amalga oshirilgunga qadar yoki yangi bosh reja tasdiqlanmaguncha amal qiladi.
Aholi punktining yangi bosh rejasi mavjud bo‘lmaganda yoki ishlab chiqilayotganda aholi punkti hududidan qurilish ishlari olib borilayotgani uchun yer uchastkasini ajratish bilan bog‘liq masalalar O‘zbekiston Respublikasi Qurilish vazirligi huzuridagi hududiy arxitektura-shaharsozlik kengashlari bilan kelishiladi. tuman (shahar) qurilish bo‘limining taklifiga binoan Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar bosh qurilish boshqarmalari.
Aholi punktining yangi bosh rejasini ishlab chiqishda davlat ob’yektlarini qurish uchun yer uchastkalarini ajratish to‘g‘risidagi materiallar ishlab chiquvchilar tomonidan qo‘shimcha ravishda tasdiqlanishi kerak.
Aholi punktlari hududida bosh reja va boshqa zarur shaharsozlik hujjatlarisiz ob’ektlarni loyihalashtirish va qurish taqiqlanadi.

Aholi punktining tasdiqlangan bosh rejasiga o‘zgartirishlar kiritish to‘g‘risidagi takliflar ekspert baholash natijalari olinganidan keyin o‘n besh kunlik muddatda buyurtmachilar tomonidan arizachi yoki uning vakolatli vakili ishtirokida ko‘rib chiqiladi.
Aholi punktining tasdiqlangan bosh rejasiga o‘zgartirishlar kiritish to‘g‘risidagi takliflarni ekspert baholash buyurtmachi mablag‘lari hisobidan tegishli tashkilotlarni jalb etgan holda o‘tkaziladi.
Aholi punktining tasdiqlangan bosh rejasiga o‘zgartirishlar kiritish ishlab chiquvchi tomonidan buyurtmachining mablag‘lari hisobidan amalga oshiriladi.

O‘zbekiston Respublikasining hududi va hududining qismlari, aholi punktlarining hududlari va hududlarining qismlari, aholini joylashtirishning umumdavlat hamda hududiy tizimlari, er uchastkalari, binolar va inshootlar, hududiy-ishlab chiqarish, shaharsozlik hamda landshaft majmualari, rekreatsiya va ishlab chiqarish zonalari, madaniy meros ob’ektlari hamda ularning muhofaza zonalari, aholi punktlari chegaralaridagi va aholi punktlariaro hududlardagi akvatoriyalar, muhandislik va transport kommunikatsiyalari, reklama va axborot ob’ektlari (konstruktsiyalari) shaharsozlik faoliyati ob’ektlaridir.

Quyidagilar shaharsozlik faoliyati sohasidagi buyurtmachilar bo‘lishi mumkin:

• davlat organlari, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari, shuningdek yuridik va jismoniy shaxslar;
• davlat-xususiy sheriklik asosida faoliyatini amalga oshiruvchi yuridik va jismoniy shaxslar.

Buyurtmachilar:

• shaharsozlik hujjatlarini ishlab chiquvchini tanlash hamda u bilan bu hujjatlarni ishlab chiqishga doir shartnomani tuzish;
• ob’ektlarni qurish bo‘yicha pudratchini tanlash va u bilan pudrat shartnomasini tuzish huquqiga ega.

Shaharsozlik faoliyati sohasidagi davlat boshqaruvini O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, shaharsozlik faoliyati sohasidagi maxsus vakolatli davlat organi va mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlari amalga oshiradi.
Shaharsozlik faoliyati sohasidagi maxsus vakolatli davlat organining o‘z vakolatlari doirasida qabul qilingan qarorlari barcha vazirliklar, davlat qo‘mitalari, idoralar hamda davlat boshqaruvining boshqa organlari, mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlari, shuningdek yuridik va jismoniy shaxslar uchun majburiydir.

Shaharsozlik faoliyati sohasidagi davlat boshqaruvini O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, shaharsozlik faoliyati sohasidagi maxsus vakolatli davlat organi va mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlari amalga oshiradi.
Shaharsozlik faoliyati sohasidagi maxsus vakolatli davlat organining o‘z vakolatlari doirasida qabul qilingan qarorlari barcha vazirliklar, davlat qo‘mitalari, idoralar hamda davlat boshqaruvining boshqa organlari, mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlari, shuningdek yuridik va jismoniy shaxslar uchun majburiydir.

Har bir mahalliy hudud – tuman yoki shahar o‘z mulkiga ega. Bu mulkka maktablar, shifoxonalar, kutubxonalar, yo‘llar, uy-joylar, hattoki ayrim korxonalar ham kiradi. Qonunchilikda bu kabi mulklar “munitsipal mulk” deb ataladi.

Munitsipal mulk deganda nima tushuniladi?

Munitsipal mulk – bu davlat hokimiyatining mahalliy organlariga (ya’ni hokimliklarga) qarashli mol-mulk bo‘lib, u quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

•  Mahalliy byudjet hisobidan qurilgan yoki ta’mirlangan binolar va inshootlar;
• Xalq ta’limi, madaniyat va sog‘liqni saqlash muassasalari (maktab, bog‘cha, kutubxona, poliklinika va boshqalar);
•  Kommunal xo‘jaliklar (ichimlik suvi, elektr ta’minoti, chiqindi tashish tizimi);
•  Uy-joy fondlari (mahalliy hokimliklar balansidangi ko‘p qavatli uylar);
•  Mahalliy korxonalar, xizmat ko‘rsatish punkti va boshqa mulk komplekslari.

Ushbu mulkni kim boshqaradi?

Agar qonunchilikda boshqacha ko‘rsatilmagan bo‘lsa, bu mulkdan mahalliy davlat hokimiyati organlari yoki ular vakil qilgan tashkilotlar foydalanadi. Ular bu mulkni ta’mirlash, boshqarish, undan samarali foydalanish va zarurat tug‘ilganda, boshqalarga topshirish huquqiga ega.

Ba’zida bu mulk muassasalarga (maktab, bog‘cha va boshqalarga) operativ boshqaruv huquqi asosida topshiriladi. Ya’ni ular ushbu mulkdan foydalanadi, lekin to‘liq egalik qilmaydi – u baribir hokimlik balansida qoladi.

Munitsipal mulk qanday shakllanadi?

Ushbu mulk asosan quyidagi manbalar hisobidan shakllanadi:

▪️Mahalliy byudjetga tushadigan soliqlar va majburiy to‘lovlar;

▪️ Davlat tomonidan ajratiladigan mablag‘lar;

▪️Qonunchilikda ko‘rsatilgan boshqa moliyaviy tushumlar.

Munitsipal mulk xususiylashtirilishi ham mumkinmi?

Ha, mumkin. Qonunchilikda belgilangan tartibda va shartlar asosida, ayrim munitsipal mulk ob’ektlari xususiy mulkka aylantirilishi, ya’ni shaxsiy tadbirkorlar yoki yuridik shaxslarga sotilishi mumkin. Bunday hollarda davlat va mahalliy manfaatlar hisobga olinadi.
 

Munitsipal mulk – bu xalqning umumiy foydasiga xizmat qiladigan mol-mulkdir. Uning boshqaruvi qonun asosida amalga oshiriladi va u mahalliy hayot sifatiga bevosita ta’sir qiladi. Shuning uchun bu mulkdan oqilona foydalanish va uni asrash har birimizning manfaatimizga xizmat qiladi.