Kambag‘allikka qarshi rangli yondashuv — toifalar va yordam turlari

2025-yil 15-maydan boshlab O‘zbekistonda kambag‘allik darajasini baholash va unga qarshi samarali kurashish maqsadida Kambag‘al oilalar reestrida yangi tizim joriy etildi. Unga ko‘ra, kambag‘al deb e’tirof etilgan yoki kambag‘allikka duch kelish xavfi yuqori bo‘lgan oilalar maxsus uchta toifaga – “qizil”, “sariq” va “yashil” guruhlarga ajratiladi.

Bu toifalash asosida davlat tomonidan ko‘rsatiladigan ijtimoiy yordam, imtiyoz va qo‘llab-quvvatlash choralari manzilli va adolatli ravishda taqdim etiladi.

---

“Qizil” toifa nima?

“Qizil” toifaga – oila a’zosiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha oylik daromadi minimal iste’mol xarajatlaridan kam bo‘lgan, shuningdek, quyidagi maxsus mezonlardan biriga javob beradigan oilalar kiritiladi.

Bu toifadagi oilalar eng ehtiyojmand, ya’ni ularning daromadi kundalik asosiy ehtiyojlarini ham to‘liq qoplay olmaydi. Shu sababli, birinchi navbatda ijtimoiy yordam oluvchi guruh hisoblanadi.

Ushbu toifaga kiritilish uchun nafaqat daromad past bo‘lishi, balki quyidagi ijtimoiy himoyaga muhtoj holatlardan biri mavjud bo‘lishi lozim:

1. Mehnatga layoqatsiz a’zo bor oilada kamida bitta kishi sog‘lig‘ining ahvoli tufayli ishlay olmaydi (jismoniy yoki ruhiy holat sabab).

2. Parvarishga muhtoj nogiron a’zo bor oilada doimiy g‘amxo‘rlikka muhtoj shaxs, jumladan, nogiron farzand bor.

3. Yolg‘iz va qaramoqqa muhtoj insondan iborat oila yolg‘iz keksalar, yolg‘iz nogironlar yoki o‘zgalar yordamiga muhtoj shaxslar yashaydigan oila.

4. Boquvchisini yo‘qotgan yoki jazo muddatini o‘tayotgan holat oilaning boquvchisi vafot etgan yoki turmada bo‘lgan holatlar.

---

“Sariq” toifa nima?

Bu toifaga daromadi minimal iste’mol xarajatlaridan kam, lekin mehnat qilish qobiliyatiga ega a’zolari bor oilalar kiradi.

Ular kambag‘allik xavfi ostida hisoblanadi va asosan ishga joylashish, kasb o‘rganish kabi faol yordam turlari bilan qo‘llab-quvvatlanadi.

---

“Yashil” toifa nima?

Bu toifaga daromadi minimal iste’mol xarajatlarining 1 – 1,5 baravarigacha bo‘lgan, lekin xavf ostidagi oilalar kiradi.

Kuzatuv va profilaktik yordam choralari asosan shu toifa uchun mo‘ljallangan.

---

Xulosa:

2025-yil 15-maydan joriy etilgan “qizil”, “sariq” va “yashil” toifalar bo‘yicha tizim kambag‘allikka qarshi kurashishda manzilli va adolatli yondashuvni ta’minlashga xizmat qiladi.

Ushbu toifalash orqali oilalarning haqiqiy ijtimoiy-iqtisodiy holati inobatga olinib, eng ehtiyojmandlarga birinchi navbatda yordam, mehnatga layoqatlilarga esa faol qo‘llab-quvvatlash choralari ko‘riladi.

Bu usul kambag‘allikni bartaraf etishda samaradorlikni oshirish va har bir oilani qayta jamiyatga moslashtirish maqsadini ko‘zlaydi.