Yangi o‘quv yili arafasida maktablarda o‘quv jarayonini tashkil etish, jumladan, sinflarni shakllantirish va o‘qituvchilarga dars soatlarini taqsimlash muhim va mas’uliyatli jarayon hisoblanadi. Bu jarayon O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 2020-yil 30 iyunda ro‘yxatdan o‘tkazilgan, ro‘yxat raqami 3271-sonli Nizom bilan tartibga solinadi. Ushbu Nizomning asosiy maqsadi – ta’lim sifatini oshirish, byudjet mablag‘laridan oqilona foydalanish va o‘qituvchilar mehnatini shaffof baholash tizimini yaratishdan iborat.

Sinflarni komplektlash tartibi

Nizomga ko‘ra, sinflar o‘quvchilar sonidan kelib chiqib, quyidagi me’yorlar asosida tashkil etiladi:

- Shahar va tuman markazlarida: bir sinfda 25–35 nafar o‘quvchi.

- Qishloq hududlarida: bir sinfda 20–35 nafar o‘quvchi.

Bundan tashqari, Nizomda kam komplektli maktablar uchun alohida qoidalar belgilangan. Masalan, o‘quvchilar soni kam bo‘lgan boshlang‘ich sinflar ma’lum shartlar asosida bitta sinfga birlashtirilishi mumkin. Bunday holatlarda sinflar sonining sun’iy ravishda ko‘paytirilishiga yo‘l qo‘yilmaydi, bu esa davlat byudjeti mablag‘larini tejashga xizmat qiladi.

Sinflarni shakllantirish jarayoni har yili 30-avgustga qadar yakunlanib, ma’lumotlar elektron dasturga kiritiladi va 15-sentabrga qadar hududiy xalq ta’limi va moliya organlari tomonidan tasdiqlanadi.

Dars soatlarini taqsimlash:

Har yili avgust oyida, yangi o‘quv yili boshlanishi oldidan umumta’lim muassasalarida o‘qituvchilarga dars taqsimoti belgilanadi. Dars soatlarini taqsimlashda asosiy e’tibor o‘qituvchining kasbiy mahorati, malakasi va natijadorligiga qaratiladi. Nizomning 15-bandida belgilangan 19 ta ustuvorlik mezoni o‘qituvchilar o‘rtasida dars soatlarini adolatli taqsimlash uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Umumta’lim muassasalari tomonidan shakllantirilgan dars soatlari setkasi umumta’lim muassasasining pedagogik kengashi tomonidan ikki ish kuni ichida ko‘rib chiqilib, har yili 15-sentabrga kadar o‘qituvchilarga dars soatlari quyidagi ko‘rsatkichlarning ustuvor ketma-ketligi asosida taqsimlanadi:

▪️ xalqaro olimpiadalar g‘oliblarini tayyorlagan o‘qituvchilar;

▪️ o‘qituvchi bo‘lib faoliyat yuritayotgan xalqaro olimpiadalar g‘oliblari;

▪️ chet tili va STEAM fanlaridan mutaxassisligi bo‘yicha xalqaro sertifikatlarga ega o‘qituvchilar (TESOL Level 5, CEFR B2, IELTS 6 va undan yuqori, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi tomonidan belgilanadigan boshqa sertifikatlar);

▪️ TOP-1000 universitetlar reytingiga kiradigan dunyoning etakchi universitetlarini bitirgan o‘qituvchilar;

▪️ asosiy olimpiadalarning respublika bosqichi g‘oliblarini tayyorlagan o‘qituvchilar;

▪️ o‘qituvchi bo‘lib faoliyat yuritayotgan asosiy olimpiadalarning respublika bosqichi g‘oliblari;

▪️ respublika bosqichidagi ko‘rik tanlovlarda (yil o‘qituvchisi) sovrinli o‘rinlarga ega bo‘lgan o‘qituvchilar;

▪️ oliy malaka toifasiga ega o‘qituvchilar;

▪️ birinchi malaka toifasiga ega o‘qituvchilar;

▪️ asosiy olimpiadalarning viloyat va tuman bosqichi g‘oliblarining o‘qituvchilari;

▪️ ikkinchi malaka toifaga ega o‘qituvchilar;

▪️ pedagogik yo‘nalish bo‘yicha magistr darajasiga ega o‘qituvchilar;

▪️ belgilangan tartibda o‘z fanidan o‘tkazilgan nazariy va amaliy sinovlar natijasi bo‘yicha a’lo baholarga ega o‘qituvchilar;

▪️ oliy ma’lumotli toifasiz o‘qituvchilar;

▪️ qayta tayyorlash bo‘yicha diplomga ega o‘qituvchilar;

▪️ oliy ta’lim muassasalarining pedagogik yo‘nalish bo‘yicha bitiruvchi bosqich talabalari;

▪️ pedagogik yo‘nalish bo‘yicha xorijiy davlatlarning oliygohlarini bitirgan, biroq diplomi tan olinmagan o‘qituvchilar;

▪️ oliy ma’lumotli o‘qituvchilar bilan ta’minlanguniga qadar o‘rta maxsus, professional ma’lumotga ega o‘qituvchilar;

▪️ oliy ma’lumotli o‘qituvchilar bilan ta’minlanguniga qadar umumta’lim muassasasining tegishli mutaxassisligi bo‘yicha rahbar xodimlari.

Umumta’lim muassasasining pedagogik kengashi tomonidan dars soatlari qayta taqsimlanishi mumkin. Yukoridagi ko‘rsatkichlar ketma-ketlik asosida ustunlikka ega bo‘lgan o‘qituvchilarga dars soatlarining maksimal mikdorlari belgilanishi tavsiya etiladi. Maksimal dars soati olish imkoniyatiga ega bo‘lgan o‘qituvchining yozma roziligi bilan unga ajratilishi mumkin bo‘lgan dars soatlari boshqa o‘qituvchilarga berilishi mumkin.

Muhim qoidalar:

▪️ Bir nechta ko‘rsatkichga ega o‘qituvchi uchun eng ustuvori inobatga olinadi.

▪️ Bir xil ko‘rsatkichga ega bir nechta o‘qituvchi o‘rtasida dars soatlari teng taqsimlanadi.

▪️ O‘qituvchilarga yillik bir yarim stavkadan (2322 soat) ortiq dars berilishiga yo‘l qo‘yilmaydi.

▪️ Har yili 17-sentabrga qadar pedagogik kengash tomonidan taqsimlangan dars soatlari elektron dasturga kiritiladi.    

Qo‘shimcha to‘lovlar:

Nizomga ko‘ra, tarifikatsiya ro‘yxatlarida o‘qituvchilarning asosiy tarif stavkasidan tashqari, quyidagi qo‘shimcha to‘lovlar ham aks ettiriladi:

▪️ Daftar va yozma ishlarni tekshirganlik uchun.

▪️ Sinf rahbarligi uchun (boshlang‘ich sinflarda sinf rahbarligi ona tili, o‘qish va matematika fanlaridan dars beruvchilarga beriladi).

▪️ Informatika kabineti mudirligi uchun.

▪️ Direktor jamg‘armasi hisobidan belgilanadigan ustamalar.

▪️ Uyda yakka tartibda ta’lim berish uchun.

Bu qo‘shimchalarning barchasi ham elektron dastur orqali shakllantiriladi va har yili 25-sentabrga qadar hududiy xalq ta’limi va moliya bo‘limlari tomonidan tasdiqlanadi.

Ushbu Nizom o‘qituvchilarning faoliyatini baholashda ob’ektivlikni ta’minlab, yuqori natijalarga erishgan o‘qituvchilarni munosib rag‘batlantirish uchun mustahkam asos yaratadi. Bu esa o‘z navbatida, butun ta’lim tizimidagi sifat va samaradorlikning oshishiga xizmat qiladi.